225

June 10, 2025

สงครามชงด่วน

ธุรกิจชาในจีน กับสงครามที่มีผู้เล่นกว่า 5 แสนร้าน มูลค่าปีละ 7 แสนล้านบาท

ชา คือหนึ่งในเครื่องดื่มที่มีคนเลือกดื่มมากที่สุดในโลก อาจด้วยปริมาณคาเฟอีนที่ไม่เข้มข้นหนักหนาจนเกินไป หรืออาจเพราะความหอมละมุนและความหลากหลายของสายพันธุ์ชาที่ทำให้นักดื่มชาทั่วโลกนิยมดื่มตั้งแต่อดีตจนถึงปัจจุบัน

แท้จริงแล้วคำว่า ‘ชา’ ในภาษาไทยมาจากภาษาจีนที่เขียนว่า 茶 (อ่านออกเสียงว่า ‘chá’ หรือ ‘ฉา’) และคนไทย รวมถึงคนอีกหลายชาติก็เรียกเครื่องดื่มที่ทำจากใบไม้อบหรือตากแห้งชนิดนี้ว่า ‘ชา’ ตามภาษาจีน

จากที่ได้เดินทางไปเยือนจีนในช่วงสุดสัปดาห์ที่ผ่านมา ทำให้เราได้เห็นภาพธุรกิจชาในประเทศที่เป็นต้นกำเนิดของคำว่า ‘ชา’ ได้เห็นความคึกคักที่เข้าขั้นการทำสงครามระหว่างแบรนด์ชาต่างๆ จนอยากเอามาเล่าให้คุณฟังใน Bon Appétit ธุรกิจรอบครัว ตอนนี้

ชา ชา ชา

หากใครยังไม่ทราบที่มาที่ไปของประวัติศาสตร์ชา

เราขอเล่าให้คุณฟังคร่าวๆ ฉบับรวบรัดแบบย่อหน้าเดียวจบ นั่นคือ ชา เป็นเครื่องดื่มโบราณที่มีเรื่องเล่าจากหลากหลายแหล่งที่มา บางที่บอกว่าต้นทางมาจากจีน บางที่บอกว่าต้นกำเนิดมาจากทางอินเดียตอนเหนือ แถวๆ แคว้นอัสสัม

วันนี้เราจะไม่เถียงกันว่าตกลงชากำเนิดขึ้นที่ไหนเป็นที่แรก แต่เอาเป็นว่ารากเหง้าความเก่าแก่ของชากับวัฒนธรรมจีนนั้นผูกโยงแน่นแฟ้น ตั้งแต่อดีตจนถึงปัจจุบัน

ทั้งหนังบู๊กำลังภายในของจีน หรือหนังรักรอมคอมใน iQIYI เราล้วนเห็นตัวละครดื่มชาทั้งสิ้น ถ้าท่านจอมยุทธไม่นั่งดื่มชาร้อนๆ จากจอกที่เสี่ยวเอ้อร์นำมาเสิร์ฟ เราก็จะเห็นนางเอกวัยทำงานแต่งตัวเป็นสาวออฟฟิศน่ารักเดินดูดชานมไข่มุกจากแก้วพลาสติกในหนังจีนยุคใหม่

แสดงให้เห็นว่า ชาผูกพันกับความเป็นคนจีนและสังคมจีน จนสะท้อนออกมาในหนังและละครตลอดมาจนถึงชีวิตประจำวันของพี่น้องชาวจีน ที่ไม่ว่าไปไหนมาไหนในประเทศจีน เราจะเห็นทุกร้านอาหารเสิร์ฟน้ำชามาก่อนน้ำเปล่าทั้งสิ้น

ชาจีน ชานม ชาผลไม้

คนจีนดื่มชากันแพร่หลายจนเราเห็นชาจีนวางขายอยู่ทั่วไปเต็มไปหมดในเมืองจีน และอาจจะเรียกได้ว่าชาหากินได้ง่ายพอๆ กับน้ำเปล่าในเมืองจีนเลยด้วยซ้ำ

แต่ก็อย่างที่เราทราบกันดีว่าความลื่นไหลและความคิดสร้างสรรค์ของมนุษย์ไม่มีทางหยุดอยู่กับที่ จากชาจีนร้อนๆ ที่เคยเอาไว้ดื่มในหมู่นักบวชเพื่อไม่ให้ง่วงนอนตอนทำวัตรสวดมนต์ เดี๋ยวนี้วัฒนธรรมการดื่มชาพัฒนาไปไกลมาก ความหลากหลายเพิ่มขึ้นจนแทบจะเรียกได้ว่าไม่มีที่สิ้นสุด

ปัจจุบันมีทั้งชาเย็น ชาปั่น ชาผสมน้ำผลไม้ ชาผสมนม ชาผสมผลไม้แบบมีผลไม้ปั่นรองด้านล่าง ชาแบบมีชีสปั่นเหลวๆ ท็อปปิ้งไว้ด้านบน และอะไรต่อมิอะไรอีกมากมายที่ทั้งดิฉันและคุณอาจจะยังจินตนาการไปไม่ถึง

ร้านชายุคใหม่ในเมืองจีน ไม่ใช่ร้านขายใบชาแล้วมานั่งรินน้ำทีละจอกๆ ให้คุณดื่มแบบในหนัง ถ้าคุณไม่เคยไปเมืองจีนหรือนึกภาพไม่ออก เราอยากให้คุณลองนึกถึงภาพสแตนด์ร้านขายชานมไข่มุกที่แพร่หลายในบ้านเรา มีทั้งเคาน์เตอร์เล็กๆ ไปจนถึงร้านชานมไข่มุกที่เปิดกันเป็นสัดส่วนมีที่นั่งให้ลูกค้าได้นั่งพักผ่อนดื่มชา ร้านชาสมัยใหม่ของเมืองจีนก็เป็นแบบนั้นเช่นกัน

แบรนด์ชาที่เป็นที่นิยมในเมืองจีนมีมากมาย มีทั้งที่คุ้นหูคุ้นตาคนไทยและบางแบรนด์อาจไม่เคยได้ยิน เช่น MlXUE, CHAGEE, HEYTEA และอื่นๆ อีกมากมาย จากสถิติของสมาคมร้านค้าปลีกและแฟรนไชส์แห่งประเทศจีน ร้านชาในประเทศจีนมีจำนวนถึง 500,000 ร้านในปี 2023

ถ้าคุณนึกไม่ออกว่าร้านชามันจะเยอะแค่ไหนในเมืองจีน เราจะอธิบายให้ฟัง

ชา–ความสุขที่ซื้อได้ง่าย สบายกระเป๋า

ถ้าคุณอยู่ในกรุงเทพฯ แล้วคุณเห็นความถี่ของร้านสะดวกซื้อเจ้าดัง เคาน์เตอร์ร้านชาในประเทศจีน โดยเฉพาะอย่างยิ่งในเมืองใหญ่ๆ ก็อารมณ์นั้นนั่นแหละ คุณสามารถหาชาดับกระหายได้อย่างสะดวกมาก เห็นร้านอยู่ทุกหัวมุมถนน

ถามว่าในเมื่อร้านชาเยอะขนาดนี้ แบรนด์มากมายขนาดนี้ แล้วแต่ละเจ้าเขาต่างกันยังไง ลูกค้าจะเลือกกินชาเจ้าไหนถึงจะถูกจริตกับตัวเองที่สุด เราขอเล่าจากประสบการณ์ตรงให้ฟังโดยสังเขป

ชาบางเจ้าราคาพรีเมียมกว่าเจ้าอื่น แต่คุณจะรู้สึกได้ในทันทีว่าราคาที่คุณจ่ายไป คุณได้มาซึ่งความเข้มข้นของชาและ/หรือความหอมมันของชีสที่นุ่มละมุน

ชาบางเจ้าราคาย่อมเยา แถมให้ปริมาณที่คุณสามารถดื่มชา + น้ำตาลได้จนอิ่มใจและอิ่มท้องในราคาไม่ถึง 10 หยวน

ชาบางเจ้าคุณวางใจได้ทันทีในเรื่องความสดและรสชาติของผลไม้ ถ้าคุณสั่งชาผลไม้ คุณรู้แน่ๆ ว่าชายี่ห้อนี้ผสมผลไม้ปั่นที่ถูกคัดมาอย่างดี ไม่มีความรู้สึกแหยะหยึยจากผลไม้ที่สุกงอมจนเกินไป หรือรสชาติฝาดแข็งของผลไม้บางชนิดที่ยังไม่สุกดี

BBC เคยสัมภาษณ์สองสาวจีนจากกวางโจว (เมืองทางตอนใต้ของจีน) และจากปักกิ่ง (เมืองหลวงของจีนที่ตั้งอยู่ทางตอนเหนือ) ถึงความรู้สึกและความถี่ในการดื่มชาจากแบรนด์ชาต่างๆ ว่าเป็นยังไงบ้าง

“ชานมไข่มุกเป็นความสุขที่ซื้อได้ง่าย ฉันเลยดื่มค่อนข้างบ่อย” Lili อาจารย์มหาวิทยาลัยวัยสามสิบต้นๆ จากกวางโจวตอบผู้สื่อข่าว

“ฉันดื่มชานม ชาผลไม้เกือบทุกวัน และส่วนใหญ่ชวนกันดื่มกับเพื่อน” Tina พนักงานออฟฟิศจากปักกิ่งวัยสามสิบต้น ก็แชร์ความถี่ในการดื่มคล้ายกันแม้อยู่กันคนละฝั่งของประเทศ

เมื่อก่อนเราเคยได้ยินคำว่า จิตวิทยาของลิปสติก จาก Estee Lauder ที่ว่า ผู้หญิงจะซื้อลิปสติกเพราะมันเป็นความสุขที่ซื้อได้ง่ายราคาไม่แพง แต่วันนี้ความสุขของผู้หญิงอาจจะหาซื้อได้ง่ายกว่าลิปสติกแถมกินได้ด้วย พวกเขาสามารถซื้อมันได้ทุกวัน แถมสะดวกและอร่อยอีกต่างหาก

ธุรกิจชา–ที่ทำแล้วอาจทำให้รู้สึก ‘ชา’

ปี 2023 ธุรกิจแบรนด์ชาในจีนเติบโตขึ้นเป็นธุรกิจระดับประเทศและมีเม็ดเงินหมุนเวียนถึง 145,000 ล้านหยวน หรือเท่ากับ 725,000 ล้านบาท

แล้วคุณทราบหรือไม่ว่าหากเราเอารายได้ของบริษัทสุรายักษ์ใหญ่ 2 บริษัทในประเทศไทยมาบวกรวมรายได้กัน จากสถิติของปี 2024 รายได้จากการขายเครื่องดื่มแอลกอฮอล์ของทั้ง 2 บริษัท เราได้เพียงแค่ 214,000 ล้านบาทเท่านั้น ซึ่งมูลค่ายังไม่ถึงกึ่งหนึ่งของเม็ดเงินที่หมุนเวียนในธุรกิจชาในประเทศจีนเลย

แต่ขึ้นชื่อว่าธุรกิจและการแข่งขัน ย่อมต้องมีผู้แพ้ ผู้ชนะ ผู้อยู่รอด ผู้ไม่ได้ไปต่อ

แบรนด์ชาที่เปิดแล้วรอด เปิดแล้วรุ่ง ก็คือแบรนด์ที่เราเกริ่นชื่อไปแล้วก่อนหน้า ทั้ง CHAGEE และ HEYTEA แบรนด์พวกนี้เราเห็นทั้งความถี่ของสาขาและความหนาแน่นของลูกค้า ก็น่าจะพอเดาออกว่าธุรกิจเขาดำเนินไปได้ดีแค่ไหน

หนึ่งในความฝันของคนทำธุรกิจหลายคนคือ การเอาบริษัทเข้าตลาดหลักทรัพย์เพื่อระดมทุน และข่าวดีของวงการชาก็คือ มีบริษัทชานมไข่มุกอยู่หลายบริษัทที่อยู่ในตลาดหลักทรัพย์ทั้งที่จดทะเบียนอยู่ที่ตลาดหลักทรัพย์อเมริกา (NASDAQ) และที่ตลาดหลักทรัพย์ฮ่องกง

ถ้านับเอาแต่บริษัทเครื่องดื่มชานม ชาผลไม้ของจีนที่อยู่ในตลาดหลักทรัพย์ตอนนี้มีอยู่ 5 บริษัทด้วยกัน ได้แก่

Mixue Group จดทะเบียนในตลาดหลักทรัพย์ฮ่องกง เมื่อมีนาคม 2025
Guming Holdings Limited จดทะเบียนในตลาดหลักทรัพย์ฮ่องกง เมื่อกุมภาพันธ์ 2025
CHABAIDAO จดทะเบียนในตลาดหลักทรัพย์ฮ่องกง เมื่อเมษายน 2024
Naixue จดทะเบียนในตลาดหลักทรัพย์ฮ่องกง เมื่อมิถุนายน 2021
CHAGEE จดทะเบียนในตลาดหลักทรัพย์อเมริกา NASDAQ เมื่อเมษายน 2025

แต่การได้เข้าไปอยู่ในตลาดหลักทรัพย์เป็นแค่ข่าวเกือบดีเท่านั้น เพราะใช่ว่าการเป็นบริษัทมหาชน คุณจะสามารถระดมทุนได้ง่ายๆ จากนักลงทุนเสียเมื่อไหร่

ตัวอย่างเช่น CHABAIDAO แบรนด์ชานมที่ใหญ่เป็นอันดับ 3 ของจีนราคาหุ้นดิ่งลงตั้งแต่วันแรกที่เปิดทำการซื้อ-ขาย และราคาก็ดิ่งลงอย่างต่อเนื่องอย่างนั้นอยู่เป็นเดือนๆ หรือจะเป็นแบรนด์ชานมจากเซินเจิ้นที่ชื่อว่า Nayuki ที่อยู่ในตลาดหลักทรัพย์ฮ่องกง ราคาหุ้นตกลงกว่า 80% เมื่อ 4 ปีที่แล้ว (ณ เดือนมิถุนายน 2025 ราคาหุ้นอยู่ที่หุ้นละ 1.27 ดอลลาร์ฮ่องกงต่อหุ้น ตกลงจากราคาขายวันแรกในปี 2021 ที่ 18.86 ดอลลาร์ฮ่องกงต่อหุ้น)

อย่างที่คุณและดิฉันต่างก็ทราบกันดีว่ามีหลายปัจจัยเหลือเกินที่เราไม่สามารถควบคุมได้กับราคาของหุ้นในตลาด แต่ปัจจัยที่จับต้องได้ของทั้งสองบริษัทชานี้คือกำไรที่ลดลงอย่างมากระดับ 900 กว่าล้านหยวน (ของ CHABAIDAO ในปี 2024) ดังนั้นจึงไม่น่าแปลกใจเลยที่นักลงทุนจะพากันไม่มั่นใจในเสถียรภาพและสุขภาพทางการเงินของบริษัท ทำให้ราคาหุ้นลดลงด้วยความเร็ว 200 กิโลเมตรต่อชั่วโมงขนาดนี้

นักวิเคราะห์เศรษฐกิจจากจีนและจากนานาชาติเคยวิเคราะห์กันมากมายว่า หรือเราจะเห็นภาวะชาเฟ้อในเมืองจีนหรือเปล่า คือมีร้านชามากเกินไปจนเกินความต้องการของลูกค้า คนขายเลยมากกว่าคนซื้อ เม็ดเงินเลยสะพัดลดลง

นี่คือคำถามระดับแสนล้านที่ไม่มีใครกล้าฟันธงคำตอบ เพราะหากร้านชามันเฟ้อดังว่าจริง อย่างนั้นเราก็ไม่น่าจะเห็นคู่แข่งรายใหม่เข้ามาเพิ่มในการแข่งขันนี้อีก แต่เราก็ยังเห็นแบรนด์ชาหน้าใหม่เข้ามาจดทะเบียนในตลาดหลักทรัพย์อยู่ตลอดปีที่ผ่านมาต่อเนื่องมายังปีนี้ ถ้าอย่างนั้นแปลว่าช่องว่างในตลาดชาน่าจะยังพอมีเหลือให้คนขายได้ขายของที่คนซื้ออยากซื้อ

เราเองก็ยังคงรอดูคำตอบและตอนต่อไปของสงครามนี้ไปพร้อมๆ กับทุกคน และหวังว่าเราจะได้เห็นนวัตกรรมชาจีนใหม่ๆ เข้ามาทำให้ตลาดชาทั้งในจีนทั้งที่ต่างประเทศคึกคัก และแผ่ขยายความเป็นไปได้ที่ไม่รู้จบ

อ้างอิง

Tagged:

Writer

มณีเนตร วรชนะนันท์

อาจารย์ผู้สอนวิชา Introduction to World Cuisine ในมหาวิทยาลัย หญิงสาวผู้หลงรักอาหาร และโฮสต์รายการพอดแคสต์ชื่อ 'Bon Appétit ธุรกิจรอบครัว'